skład zespołu
Urszula Kozak
Mania Łukaszewska
Maciej Łukian
Anna Morawiec
Weronika Perłowska
Natalia Skrzypek
Bartosz Słońce
Piotr Sobiecki
Milena Soporowska
Monika Stolarska
skład zespołu
Rezonowanie
Nieużytek to zwrot, w zasadzie słowo, za którym stoi znaczenie. Powszechna definicja niezupełnie dookreśla to, jak każda i każdy z nas rozumie, postrzega i odczuwa tę przestrzeń. Na drodze wielogodzinnych dyskusji zaczęliśmy wspólnie szukać naszych subiektywnych interpretacji.
Adamah
Jak kształtować nieużytek żeby nie zniszczyć tego co w nim wartościowe, co się wytworzyło samorzutnie, co jest dzikie, pełne życia i piękne? W ramach Biennale Nieużytków mierzyliśmy się z tym pytaniem w odniesieniu do konkretnego projektu - utworzenia farmy, produkującej żywność na terenie dawnych ogrodów działkowych, które porzucone ponad 20 lat temu zamieniły się w dziki gaj.
Lokale do wynajęcia
„Nieużytek” to sprawa względna. Naszą uwagę przykuła przestrzeń w ścisłym centrum miasta - na rogu Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej. To teren znajdujący się w nieustającym stanie zawieszenia z punktu widzenia ‘użyteczności publicznej’. Wcześniej znajdowały się tam różne tymczasowe obiekty - również latające. Ostatnio miejsce znalazł nawet Park Miniatur… Czy zrobimy z tej przestrzeni użytek?
W Centrum Warszawy w czerwcu 2021 roku znalazł schronienie Park Miniatur, czyli zbiór budynków odtworzonych w mniejszej skali za pomocą drukarki 3D i materiałów odpornych na warunki atmosferyczne, niegdyś będących chlubą stolicy (1). Budowle odtworzyła grupa architektów, a sam park zmieniał wielokrotnie swoje miejsce. W przeszłości znajdował się w Domu Towarowym Braci Jabłkowskich przy Brackiej 25, parku Sowińskiego na Woli, później przez 2,5 roku w dawnym Banku Wilhelma Landaua przy Senatorskiej 38, czy w Głównej Bibliotece Rolniczej. Projekt miał służyć przede wszystkim celom edukacyjnym. Miniatury oglądały z zainteresowaniem liczne wycieczki szkolne zwiedzając przedwojenną Warszawę w miniaturowej skali.
Liczne przeprowadzki parku miniatur nie były bynajmniej dobrowolne. Kolejne instytucje rezygnowały z opieki nad odbudowanymi “zabytkami” i tak trafiły na legendarną działkę Tadeusza Kossa, u zbiegu Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej, czyli na skraju Parku Świętokrzyskiego.
Tadeusz Koss odzyskał w 2008 roku działkę odziedziczoną po dziadku do którego należała kamienica przed wojną stojąca w tym miejscu. “Mówił wtedy „Stołecznej”, że nie ma żadnych planów względem tej ziemi i że w zupełności wystarczy mu świadomość, że ją ma” (2). Chęć zarobku jednak zwyciężyła, ale napotkała na trudności związane z położeniem działki na skraju parku Świętokrzyskiego, dlatego ratusz po sprawdzeniu zapisów w planie zagospodarowania, nie godził się ani na odbudowę przedwojennej kamienicy, ani na stawianie nowych budynków. Wtedy zaczęła się działalność “inwestycyjna” Tadeusza Kossa, który stawiał tam przeróżne wolnostojące budki gastronomiczne oferujące “lody, gofry, kebab”, a nawet samolot z barem w środku, udekorowany narodowymi barwami. Samolot przykuwał uwagę i przypominał przydrożny krajobraz lat 90.
Ostatecznie budki zostały decyzją urzędu zlikwidowane i ustąpiły miejsca parkowi miniatur. Malutkie budowle nie mając ochrony w postaci firmy ochroniarskiej, ani “pieczy konserwatorskiej” zostały zniszczone przez nieznanych sprawców. Koszt naprawy właściciel miniatur Rafał Kunach oszacował na 100 tys zł i przestał zajmować się “nieruchomościami”. Stołeczny ratusz również nigdy nie zainteresował się obiektami, a sama działka po śmierci Tadeusza Kossa została sprzedana przez jego dzieci innemu podmiotowi. Obecnie hula tam wiatr, części zdewastowanych budynków leżą bezwładnie na trawie, wokół ścielą się porozrzucane butelki po piwie i liczne śmieci. W najlepszym stanie zdają się być konstrukcja Wielkiej Synagogi na Tłomackiem i Gościnny Dwór. Ruiny miniatur na rogu Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej mogą posłużyć za metaforę historii Warszawy. Chcąc rzucić światło na zmniejszone, powtórnie zdewastowane “perły warszawskiej architektury”, chcemy opowiedzieć historię tego kawałka Warszawy, w której to historii, jak w soczewce skupiają się zdarzenia i procesy związane z dziejami miasta.
Dźwięk na planie:
Aleksandra Konik
Montaż:
Borys Ejryszew, Wiktor Ejryszew, Marta Szablewska
Koordynacja planu zdjęciowego:
Marta Szablewska
Nieużytki w nas i wokół nas - odzyskiwanie przestrzeni
Podczas procesu twórczego przyjrzeliśmy się analogii pomiędzy odzyskiwaniem przestrzeni miejskiej, autonomii działania w danym miejscu, poza krajobrazem tego, co narzucone a odzyskiwaniem przestrzeni życiowej, powrotem do ciała, słuchaniem płynących z niego odczuć.
Wideoart powstał w wyniku pracy zespołowej w procesie twórczym prowadzonym w czasie Biennale Nieużytków 2022: „Nieużytki w nas i wokół nas - odzyskiwanie przestrzeni".
tutor
Michał Mioduszewski
Artysta, psycholog społeczny, animator przestrzeni ukończył Uniwersytet SWPS wydział Społecznej Psychologii Internetu i Komunikacji oraz Akademię Sztuk Pięknych wydział Sztuki Mediów. Od 2010 roku tworzy sytuacje i miejsca twórcze, współtworząc je, współpracując z ludźmi, instytucjami i z samą przestrzenią. Konsekwentnie zmierzając do realizacji odmiennych od codziennych sytuacji społecznych, które charakteryzuje otwartość na reakcję, dobrowolność i nie nastawianie na zysk.
tutor
Maciej Łepkowski
Architekt krajobrazu, badacz i edukator zaangażowany w temat projektowania regeneratywnego i rozwoju przestrzennego miast. Obronił doktorat poświęcony warszawskim terenom zieleni nieformalnej w Katedrze Sztuki Krajobrazu, SGGW. Członek zespołu CoopTech Hub, wspierającego spółdzielczy rozwój gospodarczy oraz Pracowni Dóbr Wspólnych zajmującej się ogrodnictwem i rolnictwem miejskiem.
tutorka
Kamila Szejnoch
fot. Karina Krystosiak
skład zespołu
fot. Karina Krystosiak
skład zespołu
tutroka
Marta Szablewska
Temat miejskich nieużytków od kilku lat przewija się w różnych działaniach warszawskich, pokazując potencjał i niezwykłą potrzebę odkrycia i ożywienia tych miejsc. Wokół tematu tego powstało wiele publikacji i projektów. Gilles Clement opisywał je jako "Miejsca Trzecie" wskazując głębokie znaczenie terenów nieużytków jako źródeł różnorodności biologicznej, a co za tym idzie znaczenie dla nas — mieszkańców.
W ramach Biennale Nieużytków chcemy poszukać nieużytków, które mijamy na co dzień, które widzimy z okien naszych mieszkań, pracy, które nas niepokoją, ale i ciekawią. Chcemy zastanowić się jaką rolę nieużytki pełnią w strukturze miejskiej, czy są czymś złym, czy wręcz przeciwnie? Co możemy, a co powinniśmy z nimi zrobić i jak sztuka może nam pomóc odkryć inną stronę miasta.
Ważnym aspektem tego działania, jest zaangażowanie lokalnych społeczności. Projekty artystyczne i kulturalne, jakie realizowane są w przestrzeniach sąsiedzkich, wielokrotnie pokazują, że mogą być narzędziem, które pomaga mieszkańcom pobudzić poczucie współodpowiedzialności za przestrzeń i zachęcić do wspólnego korzystania z jej zasobów. Być może to jest klucz do ożywienia nieużytków?
Harmonogram działań
Realizacja
Listopad 2022 - Grudzień 2022
Warszawa
Koordynacja i prowadzenie procesu
Martyna Cziszewska-Klejnowska
Małgosia Załuska
Partner medialny projektu
Partner projektu
ZODIAK Warszawski Pawilon Architektury
Projekt finansowany przez
m.st. Warszawa
Biennale
Nieużytków
2022
Adres do korespondencji:
ul. Fabryczna 2/168
00-446 Warszawa
KRS: 0000675655
NIP: 9512436774
E-mail:
fundacja@grupawdzialaniu.pl